Fysiek Domein

Ruimtelijke- en milieuafwegingen spelen een belangrijke rol bij het waarborgen van de gezondheid. Milieunormen zijn gebaseerd op de effecten op de gezondheid en de veiligheid. Milieu in de fysieke leefomgeving is een dynamisch terrein van steeds meer verantwoordelijkheid, maar  ook met steeds meer vrijheid voor lokale uitwerking. Dat biedt kansen om beleidskeuzes te maken. De nieuwe Omgevingswet gaat hier meer ruimte in bieden, maar er blijven bandbreedtes bestaan en voor sommige aspecten wordt er helemaal geen afwegingsruimte ingebouwd.

Vanaf 2018 is een groot aantal milieutaken belegd bij de Omgevingsdienst IJsselland (OD). Dit is een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle en de provincie Overijssel. De OD geeft invulling aan taken op het gebied van omgevingsrecht en draagt zo effectief bij aan de kwaliteit van de leefomgeving. Enerzijds door ondersteuning van de dienstverlening aan inwoners en bedrijven op het gebied van vergunningen. Anderzijds door toezicht en handhaving op omgevingsaspecten als veiligheid, lucht, geluid, energie, afval en bodem. Vergunningverlening en de afhandeling van meldingen wordt lean uitgevoerd en is op orde. Datzelfde geldt voor toezicht en handhaving.

De ondergrond (bodem en grondwater) is een belangrijke drager voor een gezonde stad en vitale gebieden. Veilig gebruik van bodem en grondwater staat voorop. Feit is echter dat het technisch en financieel onmogelijk is om alle bodem- en grondwaterverontreinigingen te saneren tot een kwaliteitsniveau dat voor alle vormen van gebruik geschikt is. Daarom staan in het bodembeleidsplan functies van de ondergrond centraal en is het beoogde kwaliteitsniveau afgestemd op die functies. We nemen te allen tijde risico’s voor de volksgezondheid weg en zorgen voor bescherming van de drinkwaterwinning. Daarbij is een betaalbare en uitvoerbare bodemsaneringsoperatie noodzakelijk. Hiervoor is een gebiedsgerichte aanpak ontwikkeld. Deze is uitgewerkt in het Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP).
Deze aanpak kan ook een bijdrage leveren aan de ruimtelijke en economische ontwikkeling en verstedelijkingsopgave. Juist in en om het centrum van Zwolle, waar van oudsher de meeste verontreiniging zit,  kan stagnatie van ruimtelijke ontwikkelingen door bodem- en grondwaterverontreiniging worden opgeheven, zoals bijvoorbeeld bij de Hornbach-locatie. Zie ook doel 6.4.3.

Bij geluid, als belangrijke kwaliteitsbepaler voor de leefomgeving, is beleidsvrijheid aan de orde. Eigen verantwoordelijkheid, niet langer normgestuurd, en lokaal maatwerk zijn daarbij de sleutelbegrippen. Voor Zwolle past deze vernieuwing in de werkwijze van gebiedsgericht werken aan milieu. Zo wordt er naar gestreefd de geluidskwaliteit te realiseren die past bij een betreffend gebiedstype. De landelijke bandbreedte tussen voorkeursgrenswaarde en plafondwaarde is ruim. Met de beschikbare beleidsvrijheid kunnen we als gemeente gebiedsgericht bepalen in welke gebieden/zones we enerzijds meer geluid acceptabel vinden maar anderzijds ook gebieden waar we juist de kwaliteit willen behouden.

Zwolle voldoet aan de landelijke luchtnormen en aan de WHO-advieswaarden uit 2005. Onlangs zijn deze WHO-advieswaarden aangescherpt waar Zwolle, net als de rest van Nederland, nog niet aan voldoet. Het Rijk onderzoekt wat deze aanscherping betekent voor Nederland. Zwolle blijft deze ontwikkelingen volgen en zet zich ervoor in om tenminste de bestaande luchtkwaliteit te handhaven. Daarnaast zet Zwolle in op beleid, onder andere via de Omgevingsvisie en de Mobiliteitsvisie, gericht op een gezonde leefomgeving waarbij gestreefd wordt naar een verbetering van de luchtkwaliteit.

De ontwikkeling van Lelystad Airport heeft effecten op het leefklimaat (geluid en (ultra)fijnstof) in delen van de stad. Samen met de regio willen wij de negatieve effecten van Lelystad Airport zoveel mogelijk voorkomen. Hierbij wordt onder andere ingezet op hogere vliegroutes en glijvluchten, om zodoende  de uitstoot van fijnstof en geluid te verminderen.

Bij externe veiligheid gaat het om risico’s voor de mens als gevolg van het opslaan, be- en verwerken en transport van gevaarlijke stoffen. In Zwolle wordt voorzien in de basisveiligheid voor Zwolse burgers, wat wil zeggen dat er nergens op het grondgebied van de gemeente veiligheidsnormen worden overschreden.

We voorkomen gezondheidsrisico’s door verontreiniging van bodem,  grondwater, lucht, geluid of externe veiligheid, zodanig dat:

• Vergunningverlening lean en toezicht & handhaving adequaat wordt uitgevoerd.
• Voor bodem en ondergrond:
  • De kwaliteit van de ondergrond wordt afgestemd op de functie.
  • De drinkwaterwinning beschermd blijft en er voldoende schoon drinkwater beschikbaar blijft voor toekomstige generatie.
  • De bodemsaneringsoperatie uitvoerbaar blijft en probleemeigenaren worden ontzorgd.
• Geluidhinder voor bestaande woningen wordt teruggedrongen en nieuwe geluidhindersituaties worden voorkomen.
• Op 5 a 6 locaties geluidknelpunten worden aangepakt ten behoeve van circa 350 geluidgehinderden.
• De luchtkwaliteit blijvend voldoet aan de landelijke normen voor stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10).
• Bij externe veiligheid sprake is van handhaving van de basisveiligheid (voldoen aan normen voor plaatsgebonden risico) en een aanvaardbaar groepsrisico.
• Het aantal asbestdaken in Zwolle vermindert voordat het asbestdakenverbod van kracht wordt.

De lasten van € 2.475.058 zijn als volgt verdeeld: 70% omgevingsdienst, 26% bodem- en ondergrond, en 4% geluid, lucht en externe veiligheid.

Omgevingsdienst
Vanaf 2018 is een groot aantal milieutaken belegd bij de Omgevingsdienst IJsselland (OD). Het afgesproken takenpakket staat beschreven in het op 9 februari 2017 vastgestelde convenant tussen de deelnemende partners en de OD. De volgende activiteiten worden uitgevoerd:

• Uitvoeren vergunningverlening, toezicht en handhavingstaken op basis van het vergunningen, toezicht en handhavingsprogramma (VTH) 2021.
• Preventieve handhaving door voorlichting, communicatie, advisering, stimulering, zichtbaar optreden en persoonlijke benadering.
• Waar nodig wordt repressief opgetreden.
• Specialistische werkzaamheden op gebied bodem, geluid, lucht en externe veiligheid, zoals:
  • Beheren bodeminformatiesysteem en uitvoeren bevoegd gezag-taken
  • Toetsen van geluidsonderzoeken (met uitzondering van geluid van evenementen)
  • Op orde houden van zonebeheer geluid voor de industrieterreinen Marslanden, Voorst en Hessenpoort.
  • Milieu-advisering bij bouw, ruimtelijke ordening en verkeer.
  • jaarlijks monitoren van de NSL-tool (Nationale samenwerking luchtkwaliteit)
  • Het beheer van de gemeentelijke risicokaart voor externe veiligheid.

Voor 2022 heeft de OD voor de volgende (strategische) bestuurlijke thema’s een vervolg vastgelegd:

• voorbereiding invoering Omgevingswet;
• energie & duurzaamheid;
• zeer zorgwekkende stoffen;
• circulaire economie;
• ondermijning en bestrijding milieucriminaliteit.

Verder zal de Omgevingsdienst de komende periode aandacht besteden aan de volgende (operationele) thema’s:

• risicogestuurd toezicht;
• veehouderij, land- en tuinbouw; op weg naar duurzame landbouw.

Momenteel wordt gewerkt door de Omgevingsdienst samen met de partners aan het verbetertraject “Samen toekomstbestendig”. Dit verbetertraject bestaat uit vijf sporen:
1. BOOST; Bedrijfsvoering Op Orde Samen Toekomstbestendig;
2. Naar een duurzame begroting;
3. Herijken financieringssystematiek;
4. Efficiency potentieel;
5. Programmering.
De uitkomsten van deze sporen worden eind 2021 begin 2022 verwacht. Deze uitkomsten kunnen gevolgen hebben voor zowel de gemaakte afspraken, huidige (werk)processen maar ook op de bijdragen van de partners.  

Gemeentelijke activiteiten bodem en ondergrond
Op 15 juni 2020 is door de raad de "Uitvoeringsagenda Bodem & ondergrond 2020-2024" vastgesteld. Hierin zijn de opgaven voor de komende jaren (2020-2024) aangegeven. De activiteiten worden jaarlijks bepaald en opgenomen in de begroting.  Onderdeel van de uitvoeringsagenda zijn ook de activiteiten vanuit bevoegd gezag (die worden gefinancierd uit de decentralisatie-uitkering bodem) en het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP).
De taken bevoegd gezag betreffen de achtergebleven taken voor het uitvoeren van het landelijk Bodemconvenant. Het deelnemen aan landelijke bijeenkomsten en werkgroepen, het gezamenlijk (provinciaal/interregionaal) uitwerken van beleidsambities en de financiële verantwoording van de ontvangen vergoedingen. Vanaf 2021 heeft Zwolle een eigen grondstromencoördinator op basis van het bestedingsvoorstel in huis. Hiermee kan een gedegen regie op grondstromen worden vormgegeven wat essentieel is om de risico’s zoveel mogelijk uit te sluiten. In 2020 is de laatste de laatste rijksbijdrage ontvangen in het kader van het Bodemconvenant 2015-2020. Deze bijdrage, inclusief het restant van 2019,  is in 2020 ingezet voor het uitvoeren en ontwikkelen van grondstromen- en bodemkwaliteitsbeleid. Voor 2021 is eveneens een Decentralisatie Uitkering Bodem (de zgn. DUB-gelden) verstrekt als overgangsjaar. Op basis van de voorlopige afspraken is binnen de begroting rekening gehouden dat de bijdrage vanaf 2022 op gelijk niveau wordt doorgetrokken, waarmee jaarlijks circa €145.000 aan incidentele middelen beschikbaar is voor de uitvoering van de uitvoeringsagenda. Door het ministerie is aangegeven dat besluitvorming eind november plaatsvindt.
Vanuit het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP), dat een looptijd heeft van nog circa 25 jaar, is jaarlijks €500.000 beschikbaar voor de aanpak van bodem- en in elkaar overlopende grondwaterverontreinigingen. De activiteiten zijn beschreven in het gebiedsbeheerplan zelf en onderdeel van de uitvoeringsagenda. Omdat de kosten jaarlijks fluctueren worden de jaarlijkse voor- en nadelen geëgaliseerd met  de reserve Gebiedsbeheerplan.

Voor 2022 zijn de volgende activiteiten opgenomen conform de uitvoeringsagenda:

Activiteiten veilig gebruik van bodem en grondwater:

• Aanpak van bodemverontreiniging:
  • Locaties met (grondwater)verontreiniging monitoren en eventueel nader onderzoeken en aanpakken, bijvoorbeeld de locatie van de voormalige chemische wasserij Dellen Wuijts
  • Locaties waar kwaliteit van het grondwater niet overeenstemt met de ondergrondfunctie onderzoeken en indien nodig aanpakken, bijvoorbeeld de locatie van de voormalige gasfabriek (Noordereiland), waar de huidige gehaltes nog niet voldoen voor de ondergrondfunctie “bodemenergie”
  • Onderzoek naar niet genormeerde stoffen zoals PFAS., lood etc.  Het ministerie geeft hier geen wettelijke grenzen meer voor aan zodat per gemeente bepaald mag worden wat aanvaardbaar is in het kader van bijvoorbeeld gezondheidsrisico’s.  
  • Grondstromen. Wij zijn opdrachtgever voor werken en projecten. Bij deze werken en projecten komen partijen grond vrij. Opslag en hergebruik van deze partijen grond is mogelijk en wordt vanuit het oogpunt van duurzaam hergebruik gestimuleerd. Hiervoor gelden wel strikte regels en voorwaarden.
• Beschermen van de drinkwaterwinning Engelse werk:
  • Afstemming met Vitens en Provincie Overijssel over provinciaal beschermingsbeleid voor drinkwaterwinning zodat de maatregelen en aanpak voor de bescherming van het Engelse Werk daarin blijven passen
  • Monitoring van de kwaliteit van het grondwater rond de drinkwaterwinning Engelse Werk
  • Bronmaatregel Oostzeelaan (afvangen van verontreinigd grondwater) duurzaam in stand houden en ruimtelijk inpassen in de ontwikkeling van Spoorzone;
  • Extra maatregel realiseren (afvangen van verontreinig grondwater) en deze combineren met energiewinning voor nieuw te ontwikkelen gebouwen
• Schone grondwatervoorraden behouden:
  • Uitvoeren van het gemeentelijk bodembeleid. Dit betreft bodemactiviteiten voor zover deze niet zijn overgedragen zijn aan de Omgevingsdienst. Dit zijn vooral de taken met een beleidsmatig karakter of het beheer van financiën en verantwoorden subsidies.  
  • Bodembeleid actualiseren in kader van omgevingswet

Activiteiten opheffen stagnatie van ruimtelijke ontwikkelingen  (Technisch en financieel uitvoerbare bodemsaneringsoperatie):

• Kostenverlaging voor bodemsanering middels een gebiedsgerichte aanpak:
  • Ondergrond en gedrag van het (diepe) grondwater nader in beeld brengen (modelleren);
  • Een adaptief monitoringsplan ontwikkelen en uitvoeren voor het Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal
  • Actualiseren Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal: evaluatie van de grenzen, klimaatproof maken van het GBP, inpassen in de omgevingsplannen
  • Onderzoeken en uitvoeren van pilots voor natuurlijke saneringstechnieken voor grondwaterverontreiniging
• Ontzorgen van probleemeigenaren:
  • Actieve voorlichting naar probleemeigenaren (bedrijven): partijen attenderen op de (mogelijke) verontreinigingssituatie en de optie om door middel van afkoop gebruik te maken van de gebiedsgerichte aanpak
  • Overeenkomsten sluiten en onderhouden met eigenaren van grond(water)verontreinigingen
  • Basisregistratie ondergrond.

Gemeentelijke activiteiten geluid, lucht en externe veiligheid

• Afhandelen geluidsklachten wegverkeerslawaai.
• Afstemming werk-met-werk-projecten in het kader van Actieplan geluid. Het opstellen van geluidskaarten en het uitvoeren van het Actieplan geluid is een europese verplichting. Elke 5 jaar stelt Zwolle de kaarten en het Actieplan vast. In het nu vastgestelde Actieplan van Zwolle is aangegeven dat Zwolle streeft naar de aanpak van locaties waardoor de situatie bij 350 geluidgehinderden verbeterd. De gekozen aanpak is werk met werk maken en zo de kosten aanzienlijk te verminderen. Voorbeeld: Stel dat je als gemeente aan de slag gaat met onderhoud aan een geluidswal in een potentieel knelpunt gebied onderzoek dan of je gelijk de situatie kunt verbeteren. Altijd in overleg met de bewoners want die bepalen uiteindelijk of geluid een knelpunt is.
• Afhandelen luchtklachten (wegverkeer, houtkachels, etc..).
• Volgen landelijke ontwikkelingen, beleidsinput, en afhandelen vragen bv. over straling 5G netwerken, gezondheidseffecten geluid/lucht etc..
• Voor externe veiligheid wordt bewaakt dat het groepsrisico past binnen de grenswaarden van het gebiedstype en we zorgen dat dit openbaar, verklaarbaar en aanvaardbaar is.
• Stimuleren verwijderen asbestdaken: Eigenaren zijn aangeschreven en moeten zelf in actie komen. We volgen dit thema op provinciaal en landelijke beleid.

Doel 7.3.4 Voorkomen gezondheidsrisico's

Geluidsscherm Mimosastraat
Bij de woningen langs de Mimosastraat overschrijdt de geluidsbelasting aan de gevel de landelijke plafondwaarde ten gevolge van het railverkeer op de spoorbaan van Zwolle naar Groningen/Leeuwarden. De kosten voor een saneringsscherm langs het spoor ter hoogte van de Mimosastraat worden volledig gefinancierd door het ministerie. Het scherm wordt gerealiseerd door Prorail en de betaling loopt via de gemeente.
Het aanvankelijke ontwerp kon niet worden gerealiseerd door de spoorverbreding. Inmiddels is het scherm onderdeel van het tracébesluit Zwolle Spoort en zijn de werkzaamheden geïntegreerd in de werkzaamheden aan de spoorbanen (verdubbeling). De uitvoering Zwolle-Herfte is vorig jaar gestart. Inmiddels is de uitvoering afgerond, bestaande uit het aanbrengen van een scherm tussen de sporen en raildempers in de twee nieuwe zuidelijke sporen, de iingebruikname van het nieuwe spoor en het aanpassen van het bestaande spoor. Het afrekening met Prorail zal dit jaar financieel worden afgerond zodat ook de subsidieverantwoording kan worden ingediend. De subsidieverlening gaat uit van een uitvoeringstermijn tot uiterlijk 2021. Begin 2022 zal het project dan definitief worden afgesloten.

Actieplan geluidsanering 2018-2023
In 2018 zijn de laatste geluidssaneringen van bestaande woningen afgerond (de zogenaamde A-lijst). Het actieplan (verplicht programma onder de nieuwe Omgevingswet) voor de aanpak van geluidhinderknelpunten is opnieuw vastgesteld voor vijf jaar. Met de nieuwe kaarten en het actieplan wordt voorkomen dat de geluidsnormen worden overschreden. Voor de uitvoering van de geluidhinderknelpunten in de periode 2018 tot 2022 is een beperkt budget van €390.000 beschikbaar waarbij er wordt uitgegaan van het maken van werk-met-werk zodat de geluidssituatie op 5 a 6 locaties voor circa 350 geluidgehinderden kan worden verbeterd. Bijdragen aan mogelijke werk-met-werk-projecten worden beoordeeld aan de hand van criteria. Tot 2021 is slechts 1 locatie aangepakt. Bij een aantal potentiële koppelkansen bleek om verschillende redenen geen match te maken om werk met werk te kunnen maken. De afgelopen 2 jaar was het door corona ook lastiger om bewoners bij elkaar te brengen terwijl het uitgangspunt van het Actieplan is dat de bewoners het laatste woord hebben over hun woonomgeving. Verwachting is dat dit de komende jaren wordt ingehaald.
Daarnaast is een klein budget gereserveerd voor het actualiseren van de geluidskaarten in 2021 en het actualiseren van het actieplan in 2022 (vaststelling in 2023). Op basis van het nieuwe actieplan zal voor de begroting 2023 ook worden beoordeeld of de huidige financiële constructie voldoet of aanpassing vereist.  

Lelystad Airport
De ontwikkeling van Lelystad Airport en Luchtvaart vraagt van de gemeente Zwolle, samen met de regio, de volle aandacht. De belangen van onze inwoners op het gebied van gezondheid en een goed leefklimaat (luchtkwaliteit, geluid) en het belang van de ontwikkeling van de stad (met name Stadshagen) wegen zwaar. De gevolgen van de nieuwe Luchtvaartnota en Luchtvaartherziening zijn voor Zwolle belangrijk. Inmiddels ligt er een Ontwerp Luchthavenbesluit en heeft de minister gereageerd op de zienswijzen die zijn ingediend. Het dossier is controversieel verklaard in afwachting van het nieuwe kabinet. Het nieuwe kabinet zal besluiten nemen over de toekomst van de luchtvaart, de luchtruimherziening en de opening Lelystad Airport. Deze processen dienen nauwlettend gevolgd te worden om de gevolgen daarvan voor Zwolle in beeld te houden en het proces waar nodig te beïnvloeden, zowel formeel als informeel.
Voor 2018 tot en met 2020 was hiervoor een begeleidingskrediet beschikbaar gesteld. Bij de begroting 2021 is geen aanvullend krediet beschikbaar gesteld omdat de kosten voor 2021 nog konden worden gedekt uit de resterende middelen. Per eind 2021 zal nog circa € 20.000 resteren, hetgeen echter al is gereserveerd voor de realisatie van geluidsmeetpunten nabij Stadshagen (bij opening van Lelystad Airport). Op basis van de ambtelijke inzet in voorgaande jaren is de verwachting dat er jaarlijks € 32.000 aan capaciteit nodig is. Mocht besloten worden dat Lelystad Airport geen doorgang vindt, dan zou de tijdsinzet halveren (€ 16.000). In dat geval kan ook de reservering voor het geluidsmeetpunt van € 20.000 vervallen. Deze reservering kan dan gebruikt worden voor de tijdsinzet. In dat geval is er geen extra budget voor 2022 noodzakelijk.
Voor de aanvraag van budget voor de  begeleidingskosten 2022 worden daarom eerst de kabinetsbesluiten afgewacht. Afhankelijk daarvan zal indien nodig bij Berap 2022-1 een aanvraag worden voorgelegd.  

Vastgestelde mutaties:

Airport Lelystad

Geluidscherm Mimosastraat

Geluidsanering

Voorgestelde mutaties: